Het doek valt

Voor mijn column in ons zorgmagazine mocht ik weer op pad om koffie te drinken. Dit keer met de 83-jarige Wiel die zijn hele leven heeft opgetreden als 'buuteredner': wat in het Nederlands neerkomt op komiek, maar dan met een carnavaleske inslag. Nu Wiel ouder wordt is het doek definitief gevallen. En daar heeft hij het best moeilijk mee...

Column

Met zijn witte, krullende haardos zit hij in het restaurant op me te wachten. Klein van formaat, maar groots in uitstraling. De 83-jarige Wiel Vinken, ’t Wielsje’, is een begrip in Kerkrade. Duizenden mensen maakte hij met zijn ‘buut’ aan het lachen. In zijn geboortestad Kerkrade tot aan Aken, Bonn en Düsseldorf toe.  Als een heuse artiest trok hij jarenlang volle zalen. 

Om gezondheidsredenen is hij nu gestopt. “De benen willen niet meer” vertelt hij al gauw als ik bij hem kom zitten aan tafel. We bestellen een heerlijke cappuccino en het gesprek loopt als vanzelf. Want praten kan hij immers als de beste. “Van mijn fysiotherapeut moet ik elke dag deze oefening doen” zegt hij, kruist zijn armen over zijn borst en staat dan op vanuit zijn stoel, zonder zich af te zetten. Ik moet het 10 keer doen, maar doe het 20 keer.” Met een plofje en een lichte zucht laat hij zich weer in zijn stoel zakken. Dan buigt hij zich iets naar me toe over tafel en vertelt: “Laatst was ik bij de huisarts voor mijn lies. Hij zei dat het mijn lever was, niet mijn lies. Ik schrok me rot! ‘Wat drinkt u als ik vragen mag ‘, vroeg de arts me toen. Ik keek hem verbaasd aan. ‘Ik weet niet: wat heeft u in huis?” Een warme lach vult de ruimte en ik kan niet anders dan meelachen. Die had ik niet zien aankomen..

Grappen maken zit hem in het bloed. Als enige jongen in een gezin van vijf zussen was hij de gangmaker. Dat zat er op de basisschool al in. Toen hij op een oudjaarsavond bij een tante moppen tapte, gaf zijn oom hem op als komiek voor de plaatselijke carnavalsvereniging. Nog voordat hij erover na kon denken, waren de pamfletten al verspreid. En het werd een succes. ‘Sjtomme kal’, oftewel stomme praat. Meer was er niet nodig. En daar leek hij nu nét goed in te zijn. Hij dreef de spot met alles en iedereen om zich heen, waarbij zijn schoonmoeder het vaak moest ontgelden. 

Ik schuif hem het koekje toe dat van zijn koffiebordje is afgevallen. “Dat hoef ik niet” zegt hij, “ik ben zoet van mezelf.” Weer die ontluikende lach. Hij toont me op zijn mobiele telefoon enkele optredens met liedjes die hij zelf schreef. Over zijn moeder en zijn warme jeugd in het dorp. Vaak terugkerende thema’s in zijn werk. Zijn ogen vullen zich met tranen. Wat maakt hem ineens zo verdrietig, vraag ik. “Vroeger. Hoe het was en hoe het nu niet meer kan.” Stilte vult de ruimte. Een tijdje trad hij nog op na een vervelende val, maar hij moest dan worden begeleid tot op de bühne, waar hij zich met twee handen vastklampte aan de spreekstoel. De laatste tijd is hij ook erg nerveus.  “Je wordt er onzeker van als je benen niet meer meewerken” vertelt hij. Omdat hij altijd tussen de mensen is geweest komt hij nu twee keer per week naar de dagopvang. Daar eet hij mee, maakt praatjes met de mensen en doet mee aan de muziekactiviteiten. 

Wiel’s talent werd vaak genoeg beloond. Zo werd hij in 2018 uitgeroepen tot winnaar van de Limburgse Buuttecup en ontving hij een lintje van de koning. Nu het optreden niet meer lukt schrijft hij wel nog zelf gedichten. Met Toon Hermans als grote voorbeeld. En altijd is daar weer die ondeugende kwinkslag.  “Je kunt niet met alles de gek houden” zei mijn vader vroeger altijd, maar humor houdt me op de been. Wat heb je aan een leven als er niets te lachen valt?”